معرفی کتاب: مرگ مدرسه؟ گفتارهای انتقادی در آموزش و پرورش ایران
به کوشش مرتضی نظری
انتشارات: مشق شب با همکاری اندیشکده آموزش و پرورش عصر ایران و کافه خرد
سال: ۱۳۹۷
قیمت: ۴۴هزار تومان
کتاب «مرگ مدرسه؟» یکی از کتاب‌های اخیر در زمینه بررسی مسائل آموزش و پرورش ایران است که مجموعه مقالات یا سخنرانی‌های اساتید بنام علوم اجتماعی را در خود گردآورده است. به طور کلی مقالات طیف نسبتا گسترده‌ای از مباحث و مسائل آموزش و پرورش ایران را بررسی می‌کنند از نظام آموزشی گرفته تا تدریس و نقش معلم، از اهمیت درس انشاء گرفته تا رویکردهای نوین آموزشی جهان. مقالات به نحوی انتخاب شده اند که تقریبا هم‌پوشانی اندکی از نظر موضوع با هم دارند و در کنار یکدیگر می‌توانند تصویر روشن‌تری از وضعیت عمومی نهاد آموزش و شرایط معلمان و دانش‌آموزان همچنین سیاستگذاران آموزشی به دست دهند.
در ذیل مقالات این مجموعه به طور بسیار خلاصه معرفی می‌شود:
خسرو باقری:
۱- سهم آموزش و پرورش در تعبیر رویای تمدن اسلامی (این مقاله سهم رابطه بیناتمدنی ما با سایر تمدن‌ها خصوصا تمدن غربی، فرهنگ و آموزش و پرورش را در تمدن‌سازی بررسی می‌کند.)
۲- تربیت شهروند عقلانی چگونه؟ (نویسنده در این مقاله از خصوصیات عقل سپس شهروند و نهایتا اینکه چطور نظام آموزشی می‌تواند به تربیت شهروندان عقلانی کمک کند، می‌نویسد)
محسن رنانی
۱- کودکی و توسعه در ایران (در این مقاله مطرح می‌شود که نقش حیاتی کودکان در برنامه‌های توسعه در ایران مورد غفلت قرار گرفته و هر قدمی در مسیر توسعه باید ابتدا بر روی کودکان سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی نماید)
۲- غفلت از آموزش و پرورش یعنی غفلت از توسعه (در این مقاله نیز سهم مغفول مانده آموزش و پرورش در برنامه‌های توسعه مطرح می‌شود و اینکه با چند تغییر اندک نیز می‌توان به اصلاح نظام آموزشی پرداخت و از آن در مسیر تربیت انسان «توانمند» و نه لزوما «دانشمند» برای طی مسیر توسعه استفاده کرد)
نعمت‌الله فاضلی
۱- انشاء و معلمی (در این مقاله ارزش درس انشاء و به طور کلی مفهوم نویسندگی و تولید دانش شفاهی و کتبی توسط معلمان و دانش‌آموزان و اهمیت آن به‌زعم نویسنده بیان می‌شود و سلسله‌مراتب دروس مورد نقد قرار می‌گیرد)
۲- مدرسه به‌مثابه میدان معنا (این مقاله مدرسه را فارغ از یک مکان و ساختمان مشخص و سنتی بلکه با اشاره به کارکرد آن برای خلق معنا، خواه از طریق سنتی و خواه جدید، تعریف می‌کند و از آموزش‌های جدید و غیررسمی که می‌تواند جایگزین یا مکمل مدرسه باشد صحبت به میان می‌آید)
مقصود فراستخواه
آموزش و پرورش و خلقیات ایرانی (در این مقاله به تاریخ آموزش و پرورش از ایران باستان تا زمان کنونی پرداخته می‌شود خصوصا نسل‌های کنشگران آموزش نوین پس از دارالفنون امیرکبیر تا به امروز معرفی می‌نماید)
جعفر محمدی
۱- قتل کودکی در نظام آموزشی ایران (در این مقاله به این موضوع پرداخته می‌شود که مدارس و نظام آموزشی ما با روحیات و روانشناسی کودکی در تعارض است و باید اصلاح شود)
۲- نظام آموزشی ایران به همین مضحکی است! (در این مقاله نیز برخی رویکردهای نوین آموزشی در جهان و امکان پیاده‌سازی آنها در کشور بررسی می‌شود و پیشنهاد می‌شود که نظام آموزشی ما از تمرکز و یکسان‌سازی دست برداشته و به رویکردهای مختلف، مجال ظهور و بروز دهد)
۳- تنها راه اصلاح ایران در ۳۰ سال آینده (در این مقاله نیز اهمیت آموزش پیش از دبستان و دبستان و نقش آن در توسعه کشور بررسی می‌شود)
مرتضی نظری
۱- چیستی تفکر انتقادی در آموزش و پرورش ( این مقاله چیستی تفک رانتقادی و موانع آن رد در نظام آموزشی ما می‌کاود)
۲- بیست تغییر ضروری در آموزش و پرورش ( نویسنده تغییراتی که باید در نظام آموزشی رخ دهد را به سه دستی کلی تقسیم می‌کند: تغییرات نگرشی، تغییرات ارتباطی و اجتماعی، و تغییرات ستادی-مدیریتی)
۳- شش پرهیز ضروری در برخورد با پدیده‌های نو (نویسنده با ارجاع به تاریخ، نحوه برخورد ما با پدیده‌های نو را نقد کرده و چند توصیه مطرح می‌کند)
۴- مدارس ما، پاسخ‌های کهنه به پرسش‌های نو (نویسنده با نقد نظام آموزشی ما، تغییرات و اصلاحاتی که باید در فلسفه و رویکرد صورت گیرد را برمی‌شمرد)
زنده‌یاد محمدامین قانعی راد
در نظام آموزشی کنونی اکنون کودک بی‌ارزش می‌شود (نویسنده در این مقاله با نقد سیستم آموزشی و ناسازگاری آن با روحیات کودکانه، مدرسه‌گریزی و کتاب‌گریزی را در دانش‌آموزان و بعدها در بزرگسالان نتیجه ناهماهنگی نظام مدرسه با روانشناسی و جامعه شناسی کودکی می‌داند که با تمرکز بر آینده کودک، اکنون او در مدارس لطمه می‌بیند).
میزگرد (حسن عشایری، شیوا دولت آبادی، مرتضی نظری، جعفر محمدی)