امروزه با همه‌گیر شدن استفاده از ابزارهای دیجیتال، آموزش و یادگیری نیز تحت تاثیر انقلاب تکنولوژیکی قرار گرفته است. کتابهای دیجیتال، رفته رفته رواج بیشتری پیدا می‌کنند. بسیاری از ناشران اگر به طور کلی چاپ کتابهای کاغذی را کنار نگذاشته باشند، دست کم انتشار کتابهای دیجیتال را هم در دستور کار خود قرار داده‌اند. اما سوال اینجاست که آیا مطالعه کتابهای دیجیتال نیز به همان میزان کتابهای کاغذی عمیق و موثر است؟ پژوهش‌های زیادی در این زمینه انجام شده است از جمله تحقیقی که توسط هیتر راچلین شوگر و جردن شوگر در دانشگاه وست کستر1نشان می‌دهد تاثیر مطالعه کتابهای کاغذی بیشتر و ماندگارتر از مطالعه کتابهای دیجیتالی است. این محققان دریافته‌اند که یادگیری عمیق تر از طریق کتابهای کاغذی بیشتر فراهم می‌شود. در تحقیقات بیشتر این محققان دریافته‌اند که مطالعه کتابهای دیجیتال به خصوص به سبب عوامل حواسپرتی از قبیل بوق‌ها، شکل‌ها و پیغام‌هایی که گاه به گاه در صفحه ظاهر می‌شوند، با حواسپرتی همراه است. به این ترتیب وقتی دانش‌آموزان سرگرم مطالعه کتابهای کاغذی هستند عوامل حواسپرتی کمتری دارند و بیشتر روی مباحثی که می‌خوانند متمرکز می‌شوند. از سوی دیگر دانشجویان و خوانندگان بزرگسال نیز مهم‌ترین خصوصیت برتری‌دهنده کتابهای کاغذی به دیجیتال را امکان یادداشت‌برداری و حاشیه‌نویسی می‌دانند. در تحقیق دانشگاه ایالتی سن جونز2، یک پرسشنامه توسط 527 دانشجو تکمیل شده است که 57% از پاسخگویان اعلام کرده‌اند که مطالعه کتابهای کاغذی را ترجیح می‌دهند. 35% از آنها به قابلیت حاشیه‌نویسی و یادداشت‌برداری در کتابهای کاغذی اشاره کرده بودند در حالیکه تنها 6 % از کسانی که کتابهای دیجیتال را دوست داشتند از چنین قابلیتی برخوردار بودند. با این حال پژوهشگران این حوزه اذعان دارند که ممکن است این علاقه در آینده تغییر کند مهم‌ترین دلیل برای امکان تغییر این علاقه به کتابهای کاغذی، آموزش بیشتر در زمینه استفاده از امکانات بالقوه کتابهای دیجیتالی عنوان شده است. بسیاری از کسانی که کتابهای دیجیتال می‌خوانند هنوز نمی دانند چه امکاناتی در دسترس دارند. روش استفاده از امکانات یادداشت‌برداری، حاشیه نویسی، هایلایت کردن مطالب مهم مورد نظر و غیره را بلد نیستند. در این زمینه ماریان ولف3 نویسنده کتاب تاریخ مطالعه، بر این باور است که گسترش روز به روز اپلیکیشن‌ها و ابزارک‌های دیجیتال به زودی به افرادی که کتابهای دیجیتال مطالعه می‌کنند، قابلیت‌های بیشتری برای مطالعه عمیق و یادگیری موثر خواهند بخشید و این مسئله نیاز به زمان و آموزش و سواد دیجیتالی دارد. او در کتاب خود به یک تحقیق معتبر ارجاع می‌دهد که دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی وقتی مورد آموزش دیجیتال قرار گرفتند، یادگیری عمیق‌تر و بیشتری از مطالعه دیجیتال کسب کردند. یعنی آموزش می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در میزان بهره‌گیری از منابع مطالعاتی دیجیتال داشته باشد. کسب مهارت‌های جدید: سواد دیجیتالی به نظر می‌رسد مطالعه دیجیتال بیش از هر چیز به کسب مهارت‌های جدید بستگی داشته باشد. واضح است که بدون کسب مهارت در زمینه استفاده از ابزارهای دیجیتال، استفاده از امکانات تکنولوژیک جدید نه تنها موثر نیست بلکه عمق یادگیری را نیز کاهش می‌دهد. اریک برمیستر4 مدیر یک مدرسه که از کتابهای دیجیتالی برای دانش‌آموزانش استفاده می‌کند عنوان می‌کند وقتی به کودکان اجازه داده نمی‌شود روی کتابهای خود چیزی بنویسند و باید آنها را صحیح و سالم برای انتقال به دانش‌آموزان سال بعد نگاه دارند، استفاده از کتابهای دیجیتال و آی‌پدها به کودکان کمک می‌کند، به طور آزادانه روی کتاب‌ها یادداشت بنویسند و طرح بکشند. بدون اینکه نگران از بین رفتن کتاب و کثیف شدن آن باشند. او معتقد است استفاده از کتابهای دیجیتال به دانش آموزان کمک می‌کند خلاقیت بیشتری داشته باشند و با استفاده از رنگ‌ها، اشکال و نشانه‌ها، کتاب‌ها را برای خود جذاب تر و مطالعه را موثر تر کنند. دیدگاه میانه به نظر می‌رسد اینکه کتاب کاغذی یا دیجیتالی کدام یک موثرتر است، موضوع اصلی نباشد. بحث اصلی این است که چگونه عمق و تاثیر مطالعه را افزایش دهیم. بسیاری از دانشجویان در عمل دریافته‌اند که مهم نیست چه نوع کتابی مطالعه کنند، آنچه واقعا اهمیت دارد، این است که تکنیک‌های مطالعه موثر را کسب کرده باشند. فارغ از اینکه چه نوع کتابی مطالعه می‌کنید در صورتی که بتوانید با موضوع و مباحث کتاب درگیر شوید آن زمان است که یادگیری عمیق رخ می‌دهد. مطالعه سرسری و سطحی کتاب‌ها نمی‌تواند منجر به یادگیری عمیق شود بنابراین فرقی ندارد کتاب کاغذی باشد یا دیجیتال، شما باید بیاموزید که چگونه با مباحث کتاب ارتباط ذهنی برقرار کنید. وقت گذاشتن برای درک مطالب، طبقه‌بندی، ارتباط با آموخته‌های پیشین، مرتب کردن مباحث از نظر اهمیت و تقدم و تاخر و غیره، اینها مهارت‌هایی است که شما را به یک خواننده فعال و درگیر تبدیل می‌کند صرف نظر از اینکه کتابی که می‌خوانید دیجیتال است یا کاغذی. 1. Heather Ruetschlin Schugar and Jordan T. Schugar of West Chester University 2. San Jose State University 3. Maryanne Wolf 4. Erik Burmeister منبع: Korbey, Holly. (2014). Can Students ‘Go Deep’ With Digital Reading?. MindShift
1. Heather Ruetschlin Schugar and Jordan T. Schugar of West Chester University 2. San Jose State University 3. Maryanne Wolf 4. Erik Burmeister منبع: Korbey, Holly. (2014). Can Students ‘Go Deep’ With Digital Reading?. MindShift
۲۴ اسفند / ۱۳۹۸ آیا آموزش آنلاین می‌تواند بدیلی برای روش‌های سنتی آموزشی باشد؟ آموزش، مدرسه و بحران ویروس کرونا- قسمت دوم