یک موسسه غیرانتفاعی1 در امریکا به تازگی آماری منتشر کرده است از میزان استفاده کودکان زیر 8 سال از وسایل الکترونیکی که نشان می‌دهد 98% از خانواده‌هایی که فرزندان خردسال دارند امروزه به دست‌کم یکی از وسایل دیجیتال همچون تلفن‌های هوشمند و تبلت دسترسی دارند این میزان در شش سال پیش تنها 52% بود و نشان می‌دهد که استفاده از چنین امکاناتی رشد چشمگیری داشته است به طوریکه استفاده خردسالان از وسایل الکترونیکی با صفحه نمایشگر از 5 دقیقه در سال 2011 به 15 دقیقه در سال 2013 و اکنون به 48 دقیقه در سال 2017 افزایش یافته است.
جیمز استیر2 مدیرعامل و موسسه این موسسه بر این باور است که این تغییر چشمگیر در زندگی کودکان، تجربه کودکی را در زمانه ما متحول کرده است به طوریکه فرزندان ما امروز تجربه‌ای به کلی متفاوت از دوران کودکی والدینشان را تجربه می‌کنند که آثار و تبعات آن هنوز ناشناخته است.
سایر اطلاعاتی که این تحقیق منتشر کرده است عبارتند از:
- 42% از خردساالان امروز تبلت شخصی دارند این رقم در سال 2013 تنها 7% و در سال 2011 تنها 1% بود.
- استفاده از صفحه نمایشگر دیجیتال در بین نوپایان کمتر از 2 سال از 58 دقیقه در سال 2013 به 42 دقیقه در سال 2017 کاهش یافته است که البته می‌تواند با کاهش فروش دی وی دی‌های مخصوص نوزادان از جمله "بیبی انیشتین" مرتبط باشد.
- تقریبا نیمی از کودکان زیر 8 سال (49%) از صفحات نمایشگر قبل از خواب استفاده می‌کنند که یکی از علت‌های اختلالات خواب بین کودکان به شمار می‌آید.
- 42% از والدین عنوان کرده اند که تلویزیون "همیشه" یا "تقریبا بیشتر اوقات" در منزل روشن است صرف‌نظر از اینکه کسی آن را تماشا کند یا خیر. تحقیقات نشان می‌دهد وجود تلویزیون روشن در پس‌زمینه خانه، ارتباط و تعامل کودکان و والدین را به میزان زیادی پائین می‌آورد و موجب تاخیر رشد کلامی کودکان می‌شود.
- گرچه میزان استفاده از تلفن همراه برای کودکان در سنین پائین کاهش یافته است اما همچنان میزان استفاده از سایر دستگاه‌ها با صفحات نمایشگر همچنان بالا است. کودکان زیرا 8 سال به طور متوسط 2 ساعت و 15 دقیقه را به طور روزانه در مقابل دستگاه‌های دیجیتال و هوشمند می‌گذرانند. نکته قابل توجه این است که کودکان به طور معمول تماشاگران منفعل صفحات نمایشگر هستند و کمتر از نرم‌افزارهای تعاملی استفاده می‌کنند و بیشتر وقت خود را به تماشای منفعلانه ویدئو‌ها می‌گذرانند. این در حالی است که میزان زمانی که به طور متوسط والدین صرف کتاب خواندن برای فرزندان خود می‌کنند تنها 30 دقیقه در روز است.
این آمار چه معنایی دارد؟
آیا تفاوتی در رشد مغزی کودکی که هرگز هیچ دستگاه دیجیتال و هوشمندی را ندیده است با کودکی که وقت زیادی را صرف تماشا یا استفاده از این وسایل می‌کند وجود دارد؟ پاملا هرتس- دلا3 موسس موسسه کودکان و نمایشگرها4، این طور پاسخ می‌دهد که "ما نمی‌دانیم ولی به تازگی پرسیدن از خود را آغاز کرده‌ایم و تحقیقاتی را در این زمینه انجام داده‌ایم و ما فکر می‌کنیم تاثیر استفاده از این وسایل بر ذهن، رفتار و رشد عاطفی کودکانمان بسیار محسوس است و حتی تاثیرات غیرمستقیمی نیز دارد که شاید هنوز به درستی برایمان مشخص نشده است."
نکته اینجاست که رابطه کودکان و صفحات نمایشگر امروزه به طور سرسام‌آوری در هم پیچیده و زیاد است. مدارس امریکا و بسیاری از نقاط دیگر جهان هر سال میلیون‌ها نمایشگر هوشمند را برای استفاده کودکان حتی در مقطع پیش‌دبستانی خریداری می‌کنند و ده‌ها هزار اپلیکیشن مخصوص استفاده کودکان حتی زیر یک سال هر ساله تولید و تکثیر می‌شود.
از سوی دیگر والدین و پزشکان هر دو نگران اثرات منفی استفاده از این وسایل بر سلامت کودکان هستند و مشکلاتی از قبیل چاقی، اختلالات خواب و اضطراب مزمن را از عوارض جانبی این وضعیت می‌دانند. با این حال هنوز عده زیادی هستند که معتقدند آموختن نحوه استفاده از کامپیوتر و اینترنت یکی از لوازم زندگی کودکان در قرن بیست و یکم است و نمی‌توان کودکان را از فواید استفاده از دنیای دیجیتال محروم کرد.
همچنین شواهد نشان می‌دهد میزان استفاده از تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها در خانواده‌های با سطح درآمد کم نیز تقریبا امروز مشابه با خانواده‌های با درآمد بالا است. آیا نزدیک شدن میزان دسترسی به لوازم ارتباطی هوشمند و انواع نرم افزارها بین کودکان خانواده‌های بالادست و فرودست جامعه، نشانه ای از برقراری عدالت اجتماعی است؟
اینها سوالاتی است که ذهن بسیاری از کارشناسان علوم تربیتی و اجتماعی را به خود مشغول داشته و هنوز پاسخ روشنی برای آنها به دست نیامده است.
1. Common Sense Media
2. James Steyer
3. Pamela Hurst-Della Pietra
4. Children and Screens: The Institute of Digital Media and Child Development.