تعامل مثبت و ارتباط موثر بین استاد و دانشجو همیشه یکی از دغدغه‌های کلاس‌های درس بوده است. در این نوشته به طور مختصر یکی از عوامل موثر بر ارتباط مثبت در کلاس را بررسی می‌کنیم.
شباهت و نزدیکی
یکی از عوامل کلیدی ارتباط موثر بین استاد و دانشجو این است که تا چه حد دانشجویان خود را نزدیک و شبیه به استاد بیابند. شاید در نگاه اول به نظر بیاید برای اینکه یک استاد به خوبی در دل دانشجویانش جا باز کند، باید جامع جمیع خوبی‌ها و بی‌نقص باشد. از نظر میزان تسلط بر مباحث درس، تخصص و دانش و بینش در اعلی درجه باشد چندین و چند کتاب و مقاله و تحقیق از او منتشر شده باشد و چه و چه... اما واقعیت این است که آنچه یک استاد را در ذهن دانشجویانش به یک الگوی اخلاقی و واقعی تبدیل می‌کند، لزوماً میزان دانش و تخصص او نیست بلکه رابطه خوب و مثبت او با دانشجویان است.
استادی که بیش از حد دور از دانشجویان باشد یا به اصطلاح "خود را بگیرد"، و ارتباط با او سخت یا غیرممکن باشد، نمی‌تواند اثر ماندگاری در ذهن مخاطبانش بگذارد. ممکن است از نظر میزان تخصص و دانایی مورد تحسین باشد اما نمی‌تواند ارزش‌های اخلاقی خود، دغدغه و چالش‌های ذهنی و علمی خود و همین طور احساساتش را به دانشجویان منتقل کند و از همین رو تاثیر چندانی هم بر قلب و ذهن دانشجویان نمی‌گذارد. این در حالی است که استادی که حتی از نظر درجه علمی، سطح پائین‌تری دارد اما ارتباط موثر و تعامل مثبت و سازنده‌ای با دانشجویان دارد، می‌تواند تاثیری به مراتب ماندگارتر و عمیق‌تر بر دانشجویان خود باقی بگذارد.
برای اینکه به عنوان استاد بتوانید تاثیر مثبتی روی دانشجویان داشته باشید، راه‌های زیادی وجود دارد اما یکی از موثرترین این راهکارها این است که کمی از جایگاه خود پائین‌تر بیایید و اجازه بدهید دانشجویان حس کنند که شما هم از تبار خود آنها هستید. درست با دغدغه‌ها، نگرانی‌ها، احساسات و آرزوهایی نظیر آنها. اجازه دهید دانشجویان بدانند که شما آنها را درک می‌کنید، خود را بالاتر از آنها نمی دانید و در مسیر کسب علم و دانش نیز همچنان خود را در حال یادگیری می‌پندارید.
تحقیقات بسیاری بر این نکته تاکید می‌کنند که هر چه میزان شباهت و نزدیکی استاد و دانشجو بیشتر باشد، احساسات مثبت به وجود آمده، خود تسهیل‌گر یادگیری می‌شود و به عنوان انگیزه یاد گرفتن عمل می‌کند. اما برای اینکه بتوانید به عنوان استاد این صمیمیت را ایجاد کنید این پیشنهاد‌ها می‌تواند به شما کمک کند:
- با دانشجویان ارتباط شخصی برقرار کنید. نیازی نیست با آنها صمیمی شوید یا به تلفن همراهشان زنگ بزنید و برایشان پیغام تبریک تولد بگذارید، تنها کافی است که سعی کنید اسم آنها را بیاموزید. وقتی تکالیف و فعالیت‌های درسی را به خوبی انجام می‌دهند، با لبخند یا جملات محبت‌آمیز تشویقشان کنید. کافی است به آنها اطمینان بدهید که شخصیت منحصربه‌فرد هر کدام را می‌شناسید و بین هر کسی با نفر بغل‌دستی خود تمایزی قائل هستید. مسلم است این به آن معنا نیست که بین دانشجویان تبعیض قائل شوید بلکه به این معنا است که سعی کنید وجوه ممیزه و متفاوت هر کدام را بشناسید.
- ساده و صمیمی باشید. لباس‌های فاخر و گران‌قیمت، زیورآلات و وسایل لوکس، نه تنها سبب حواسپرتی دانشجویان می‌شود بلکه شما را از آنها دور می‌کند. سعی کنید با لباس‌های معمولی و مرتب در کلاس حاضر شوید و از استفاده از لباس‌ها، آرایش یا زیورآلاتی که چشم را خیره می‌کند و بیش از حد جلب توجه می‌نماید احتراز کنید. ثروت، جرم نیست اما اگر ماشین لوکسی دارید، آن را در جایی امن پارک کنید و مسیر رسیدن به دانشگاه یا کلاس را پیاده یا با وسایل نقلیه عمومی طی کنید.
- فرصت سوال و رفع اشکال را از دانشجویان دریغ نکنید. طوری رفتار کنید که دانشجویان جرأت داشته باشند اگر سوالی دارند یا نکته‌ای را متوجه نشده‌اند، از شما کمک بگیرند. می‌توانید روزها و ساعات مشخصی را خارج از کلاس اعلام کنید که دانشجویان بتوانند برای رفع اشکال یا طرح سوالاتشان به شما مراجعه کنند. این قرار می‌تواند به صورت حضوری در دفتر کار شما در دانشگاه اتفاق بیفتد یا از طریق تماس تلفنی یا اینترنتی که زمان آن را محدود کرده‌اید، به صورت غیرحضوری باشد. لزومی ندارد 24 ساعته در اختیار دانشجویان باشید کافی است روز و ساعتی را مشخص کنید و در آن زمان برای پاسخ به سوالات در دسترس باشید.
شوخ‌طبع باشید. کلاس‌های خشک و بی‌روح برای هر کسی خسته‌کننده است کمی شوخ‌طبعی باعث می‌شود حال و هوای کلاس عوض شود. شادی مغز دانشجویان را نیز برای یادگیری آماده‌تر می‌سازد. اما به‌یاد داشته باشید شوخی‌ها به همان میزان که مفید هستند اگر به خوبی مورد استفاده قرار نگیرند می‌توانند سبب رنجش و دلخوری‌های عمیق شوند بنابراین اگر نمی‌توانید از کمی طنز و شوخی استفاده کنید دست‌کم می‌توانید اجازه بدهید که دانشجویان گاهی بخندند و شوخی کنند. اگر محیط کلاس صمیمی و تشویق‌کننده باشد، کمی شوخی و بذله‌گویی می‌تواند مثل هوای تازه عمل کند و ذهن همه را تازه و آرام سازد. فقط مراقب باشید که کنترل کلاس را از دست ندهید و تعادل را فراموش نکنید.