می‌دانیم که سبک‌های یادگیری مختلفی وجود دارد کارشناسان عمدتا سه روش یادگیری را در انسان‌ها شناسایی کرده‌اند. به باور آنها، انسان‌ها از طریق دیدن، شنیدن یا حرکت می‌آموزند. البته این به آن معنا نیست که افراد برای یادگیری موضوعات مختلف از سبک‌های یادگیری متفاوتی استفاده نمی‌کنند بلکه بالعکس معمولا تمام انسان‌ها از تمام قوای حسی و حرکتی خود در مواقع مختلف استفاده می‌کنند اما به طور معمول یکی از این روش‌ها، غالب است و فرد یا از طریق دیدن یا شنیدن و یا حرکت کردن، بیشتر می‌آموزد.
معمولا کودکان در کلاس دوم یا سوم دبستان، در یکی از روش‌های یادگیری، مهارت بیشتری پیدا کرده و گرایش بیشتری برای استفاده از آن سبک یادگیری نشان می‌دهند. با این حال تقریبا نیمی از کودکان در سنین دبستان، همچنان نیاز به تحرک و جنبوجوش برای یادگیری را حفظ می‌کنند. همین مسئله سبب می‌شود که نقش فعالیت‌های بدنی و در نظر گرفتن فعالیت‌هایی که مستلزم حرکت و درگیر شدن با موضوع درس است بالاخص در گروه سنی کودکان دبستانی اهمیت خاصی پیدا می‌کند.
البته گاه پیش می‌آید جنبوجوش کودکان در هنگام یادگیری به بیش‌فعالی تعبیر می‌شود و به اشتباه والدین یا مربیان تصور می‌کنند کودکی که در هنگام گوش دادن به درس یا انجام تکالیف دست و پایش را تکان می‌دهد یا نمی‌تواند ساکت و ساکن بنشیند، دچار نوعی بیش‌فعالی است. اما باید دقت کرد که تفاوت‌های آشکاری بین کودکان بیش‌فعال و کودکانی که صرفا سبک یادگیری حرکتی دارند وجود دارد.
کودکان با سبک یادگیری حرکتی چه خصوصیاتی دارند؟
- به لمس کردن، حس کردن و درگیری فیزیکی با اشیاء، افراد و موضوعات برای یادگیری نیاز دارند.
- به جای توجه به یک الگو یا گوش دادن به دستورالعمل، سعی می‌کنند شخصا وارد کار شده و ساخت یا تعمیر یک وسیله، ماکت یا هر چیز دیگر را امتحان کنند.
- موقع یادگیری بدن خود را تکان می‌دهند برای مثال هنگام درس خواندن، راه می‌روند، دست یا پایشان را تکان می‌دهند، حتی ممکن است وقتی با دست چپ، کتاب را در دست گرفته‌اند، با دست راست، مشغول ضربه زدن به توپ باشند.
- بیشتر بازی می‌کنند و نمایش اجرا می‌کنند و کمتر حرف می‌زنند.
- برای تجسم یک شیء نمی‌توانند به نگاه کردن اکتفا کنند و باید آن را با دست لمس کنند.
- از فعالیت‌هایی که مستلزم حرکت بدن است لذت می‌برند، مثلا در ورزش، رقص و فعالیت بدنی، سرآمد هستند.
متاسفانه کودکانی که سبک یادگیری حرکتی دارند، کمتر از کودکانی که سبک یادگیری دیداری یا شنیداری دارند، امکان شکوفایی و استفاده از قابلیت‌های خود را در کلاس‌های درس دارند زیرا کلاس‌های درس عمدتا به شیوه سنتی اداره می‌شوند و دانش‌آموزان ناچار هستند در تمام طول تدریس معلم، ساکت و بی‌حرکت به نیمکت تکیه زده و چشم به تخته سیاه و گوش به صدای معلم باشند و کوچکترین حرکتی، به عنوان اخلال در نظم کلاس و عاملی برای حواسپرتی تعبیر می‌شود. از سوی دیگر کمبود فرصت و امکانات کافی ورزشی نیز سبب می‌شود که کودکان حتی خارج از کلاس درس نیز فرصت محدودی برای خودشکوفایی و استفاده از قابلیت‌های یادگیری خود داشته باشند.
والدین چه کنند؟
اگر شما کودکی دارید که به طور بارزی خصوصیات کودکان با سبک یادگیری حرکتی را نشان می‌دهد این راهکارها در تقویت یادگیری و موفقیت تحصیلی او به شما کمک می‌کند:
- اجازه بدهید هنگام درس خواندن حرکت کند. بسیاری از والدین نیز همچنان به الگوی سنتی، سکوت و سکون هنگام یادگیری باور دارند اما این روش برای کودکانی با هوش حرکتی بالا و سبک یادگیری جنبشی مفید نیست بنابراین هرگز سر کودکی که سبک یادگیری حرکتی دارد غر نزنید که چرا راه می‌رود یا با دستش جسمی را به طرفی پرت می‌کند.
- وقتی مشغول بازی با اسباب‌بازی است از او بخواهید در زمینه مرتبطی صحبت کند. مثلا اگر مشغول بازی با مکعب‌های حروف و اعداد است، از او بخواهید با مکعب‌ها کلمه بسازد یا جمع و تفریق انجام دهد.
- کارهای دستی و فنی بسیار مورد علاقه این کودکان هستند. آنها را تشویق کنید کاردستی درست کنند، لوازم بازی یا وسایل خانه را تعمیر کنند، بافتنی، درست کردن کلاژ یا عروسک‌سازی برای این کودکان جذاب است.
- ورزش را جدی بگیرید. این کودکان به میزان بیشتری از حرکات بدنی نیاز دارند بنابراین محیط مناسب و فرصت کافی برای فعالیت‌های بدنی و ورزش برای آنها فراهم کنید.
در مدرسه؟
شاید بسیاری از جو و امکانات مدرسه مناسب حال کودکان با هوش جنبشی و سبک یادگیری حرکتی نباشد اما یک معلم دانا و کارآزموده سعی می‌کند فرصت‌های هر چند محدود و کوتاهی را برای چنین کودکانی فراهم کند. از جمله:
- سعی کنید چند دقیقه کوتاه را به دانش‌آموزان فرصت دهید از سر جای خود بلند شوند و بین نیمکت‌ها جا به جا شوند.
- صدا کردن بچه‌ها پای تخته و انجام تمرینات روی تخته سیاه (سفید) برای این کودکان مناسب است.
- کارهای گروهی را تشویق کنید. چیدمان کلاس را نوعی تغییر بدهید که گروه‌ها در فضای اختصاصی بتوانند دور هم جمع شوند و با هم کار و تمرین کنند.
- ایفای نقش و اجرای نمایش در موضوعات آموزشی و سرگرمی می‌تواند در یادگیری این کودکان بسیار مفید باشد.
- کارهای دستی را تشویق کنید از دانش‌آموزان بخواهید آزمایش‌های درس علوم را پیاده‌سازی کنند، برای درس ریاضی، شکل و حجم درست کنند، داستان‌های ادبیات را به صورت نمایش اجرا کنند و اشعار را روی تابلو به صورت کلاژ بچینند.